Dom Kultury zyska nowy blask
Po prawie czterech latach przygotowań w fazę realizacji wchodzi projekt „Szlakiem kultury benedyktyńskiej” realizowany przez Związek Gmin Gór Świętokrzyskich we współpracy z gminami: Pawłów, Bieliny, Bodzentyn i Łagów. Będzie to wspólny, nowoczesny produkt turystyczny.
Pandemia koronawirusa oraz liczne problemy na rynku usług budowlanych spowodowały, iż pojawiły się ogromne problemy z realizacją projektu w zakładanych ramach czasowych. Jednak jest szansa, aby projekt wszedł w fazę realizacji, a to za sprawą rozstrzygniętego na początku stycznia postępowania przetargowego w którym udało wyłonić się wykonawcę prac. Najkorzystniejszą uznano ofertę złożoną przez Przedsiębiorstwo Budowlane RYSTAL-BUD Sp. z o.o., ul. Piwowarska 25, 25-561 Kielce za cenę brutto 24 495 899,31 zł.
Projekt „Śladami kultury benedyktyńskiej” zakłada stworzenie szlaku kulturowego opartego na autentycznym dziedzictwie kulturowym regionu, łączącego wiele miejsc skupionych wokół serca Gór Świętokrzyskich.
Projekt współfinansowany jest ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014 – 2020. Jest on realizowany przez Związek Gmin Gór Świętokrzyskich w partnerstwie z gminami: Pawłów, Bieliny, Bodzentyn i Łagów. Zadanie o wartości całkowitej ponad 20 mln złotych z RPO dofinansowanie jest w wysokości około 15 mln zł. W ramach projektu planowane jest m.in. utworzenie regionalnego Ośrodka Dokumentacji Historii w budynku Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Pawłowie, rewitalizacja wzgórza zamkowego w Bodzentynie, stworzenie galerii produktów lokalnych w Łagowie. Rozbudowana zostanie także Osada Średniowieczna w Hucie Szklanej o kolejne stanowiska rzemieślnicze związane z obszarem Gór Świętokrzyskich epoki średniowiecza.
W Pawłowie przewiduje się utworzenie Regionalnego Ośrodka Dokumentacji Historii, w którym gromadzone będą relacje osobiste dotyczące historii gminy, okolicy i całego regionu. Oprócz dokumentów, fotografii, listów etc. Ośrodek będzie miejscem gromadzenia relacji ustnych - w postaci nagrań audio wideo w ramach akcji “Ocalić od zapomnienia”. Zakres prac inwestycyjnych obejmował będzie rozbudowę Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Pawłowie. Budynek zostanie powiększony, zmodernizowany, pojawią się nowe pomieszczenia, w tym sala widowiskowa na ok. 200 osób czy małe studio nagrań i pracownia digitalizacji.
W początkowej wersji projktu w budynku po szkole w Starym Bostowie, na pierwszym piętrze, miało zostać odtworzone średniowieczne scriptorium - zarówno w przestrzeni rzeczywistej, jak i przy pomocy multimediów. Jednak zdecydowano, iż ten element projektu, głównie ze względu na koszty, zostanie przeniesiony również do budynku ośrodka w Pawłowie. Scriptorium nie istniałoby bez biblioteki - toteż przy pomocy aplikacji w wirtualnej rzeczywistości zostanie wykreowana przestrzeń biblioteki średniowiecznej, wraz z przykładami najpiękniejszych rękopisów pochodzących z kręgu benedyktyńskiego.
Przestrzeń zostanie podzielona na 3 strefy. W strefie centralnej odtworzone zostaną elementy średniowiecznego scriptorium - z pulpitem i ławą skryby, inkaustem i innymi podstawowymi narzędziami niezbędnymi do wykonania kopii jakiejś księgi. Wzory zaczerpnięte zostaną z istniejącej ikonografii, a klimat przestrzeni z zachowanych do dziś sal scriptorium, jak np. w opactwie w Fonte Avellana we Włoszech.
Strefa centralna zaaranżowana zostanie w taki sposób, by można było pomieścić kilka lub nawet kilkanaście stanowisk przeznaczonych do ćwiczenia kaligrafii. Dadzą one możliwość spróbowania własnych sił w tej ginącej już sztuce, a nawet poprowadzenie warsztatów z kaligrafii. Będzie to zarazem atrakcja dla grup szkolnych i indywidualnych gości.
Obok znajdą się dwie mniejsze przestrzenie przeznaczone do doświadczenia dwu obszarów wiedzy. Jeden, bardziej edukacyjny, będzie opowieścią o kulturze kopiowania i tworzenia rękopisów, jedynej formie produkcji książek przed wynalezieniem druku. Będzie to jednocześnie opowieść o powodach, dla których w opactwach benedyktyńskich powstawały najpiękniejsze manuskrypty i tętniła praca kopistów, ale też i o tym, jak ciężka i często niewdzięczna była to praca. Dzięki tej opowieści widz zrozumie, że kopiowanie ksiąg stanowiło część reguły Św. Benedykta, sformalizowanej w tym aspekcie przez Kasjodora jako element pracy codziennej i wprowadzonego w życie w założonym przezeń wg reguły Benedykta klasztorze w Vivarium, w którym znajdowały się:
- największa w owym czasie w Italii biblioteka, z dziełami chrześcijańskimi i pogańskimi,
- skryptorium,
- correctorium, czyli miejsce, w którym poprawiano przepisane kodeksy,
- dział tłumaczy, w którym tłumaczono z greckiego na język łaciński.
Widzowie dowiedzą się również o odrodzeniu karolińskim i gorączce kopiowania dzieł klasycznych, o etapach produkcji rękopisów i związanych z nimi zagrożeń poprawności treści, kosztach w ten sposób produkowanych ksiąg. Zrozumie również, jak dzięki rozprzestrzenianiu się klasztorów, zwłaszcza benedyktyńskich, rozprzestrzeniała się równolegle wiedza w Europie. W tym kontekście narracje zakończy opowieść o bibliotece opactwa Św. Krzyża.
W trzeciej przestrzeni widz będzie mógł doświadczyć wizyty w średniowiecznej bibliotece. To bardziej rozrywkowa część wizyty, choć niepozbawiona elementów dydaktycznych, dyskretnie nawiązująca do klimatu znanego czytelnikom i widzom z Imienia róży Umberta Eco, uczonego kryminału, którego akcja rozgrywa się w klasztorze benedyktynów.
W stworzonej w wirtualnej rzeczywistości przestrzeni biblioteki widz będzie mógł odwiedzić kilka pomieszczeń, otrzymać z rąk mnicha - bibliotekarza cyfrowe egzemplarze najpiękniejszych średniowiecznych rękopisów powstałych w kręgu kultury benedyktyńskiej (Księga z Kells, Ewangeliarz z Lindisfarne, Liber de Laudibus Sanctae Crucis Rabana Maura, może nawet volvelle Mateusza z Paryża, służąca do obliczeń astronomicznych). Na koniec można się będzie dowiedzieć o losach słynnej, bogatej biblioteki na Świętym Krzyżu i znaczeniu tego miejsca dla gromadzenia wiedzy w Polsce, poznać repliki najsłynniejszych tekstów pochodzących z biblioteki klasztornej: Kazania świętokrzyskie, Rocznik świętokrzyski stary, Rocznik świętokrzyski nowy, Lament świętokrzyski, kronik klasztornych: Powieść rzeczy istey, Kroniki Jacka Jabłońskiego z jedynym znanym spisem cudów łysogórskich (miracula), z których część jest na Polskiej liście UNESCO . Możliwa jest specjalna instalacja multimedialna do kopiowania paleografii tekstu Kazań świętokrzyskich. Do ekspozycji można włączyć wydany niedawno fototypiczy reprint “Antyfonarza kieleckiego” z 1372 r. z hymnem “Gaude, Mater Polonia”.
Forma multimedialna biblioteki
Na ścianie ze scenografią imitującą książki zamontowane zostaną szklane panele z funkcją projekcyjna i dotykową (możliwość wyświetlania obrazu na szkle), na nich wyświetlony zostanie katalog wolumenów, w którym można będzie wyszukiwać pozycje z biblioteki, a wirtualny benedyktyn - bibliotekarz będzie nam “podawał” wybraną pozycję z półki. Panele będą oddzielone dla uzyskania efektu pojawiania się i znikania wirtualnej postaci, by poczuć jak przechadza się ona między regałami.
Ścieżka edukacyjna
Nawiązując do tematyki wystawienniczej, jako kwintesencję edukacyjną będzie warsztat kaligrafii. Na stanowiskach zwiedzający będą mogli zapoznać się z liternictwem zapisywanym pismem kaligraficznym, a także samodzielnie spróbować tokowej kaligrafii nauczyć się i nakreślić kilka liter zgodnie z techniką stosowaną przez benedyktynów. Stosowany wówczas alfabet umieszczony będzie na tablicach edukacyjnych wraz z kierunkami kreślenia śladów. Ponadto udostępnione zostaną repliki piór wykonanych na wzór starowiecznych wraz z kałamarzem i materiały dydaktyczne z wzorem graficznym według którego zwiedzający będą mogli wykonać własne aktywności piśmiennicze, np. odwzorowanie litery, wyrazu czy ciągu wyrazów. Dla opiekunów przygotowana zostanie propozycja alfabetu spisanego pismem kaligraficznym do zabrania i zastosowania w domu lub szkole.
– Szlak kultury benedyktyńskiej jest to wspólny produkt turystyczny wielu gmin – a jego celem jest prezentacja wielowymiarowego dziedzictwa benedyktyńskiego oraz jego wpływ na rozwój regionu Gór Świętokrzyskich, województwa świętokrzyskiego oraz całej Polski. Ogromne znaczenie ma tutaj istnienie na jego obszarze Św. Krzyża wraz z całym jego dziedzictwem sakralnym, kulturowym i krajobrazowym, którego znaczenie właśnie „wykracza poza kontekst lokalny i łączy się z dziedzictwem narodowym”. Szlak jest zlokalizowany będzie w województwie świętokrzyskim, główne inwestycje będą ulokowane w gminach: Bodzentyn, Bieliny, Łagów oraz Pawłów. Te miejsca stanowią główną oś szlaku (jego kręgosłup), co nie oznacza, iż jego odgałęzienia nie mogą sięgać innych miejscowości – atrakcji turystycznych oraz infrastruktury. W ramach przedsięwzięcia zmodernizowany zostanie Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Pawłowie. W pierwszej wersji projektu planowana była również modernizacja części budynku po szkole w Bostowie ale w związku z rosnącymi kosztami musieliśmy zrezygnować z tej części projektu – mówi Marek Wojtas, wójt gminy Pawłów.
